Neorimanovske teorije(engl. Neo-Riemannian Theories), skraćeno NRT, predstavljaju niz srodnih savremenih analitičkih ideja, inicijalno baziranih na radovima više američkih teoretičara, poput Brajana Hajera (Brian Hyer) i Ričarda Kona (Richard Cohn), Dejvida Levina (David Lewin) i Dmitrija Timočka (Dmitry Tymoczko), koje polemišu oko pitanja transformacije dijatonskih sazvučja.
Neorimanovska shvatanja potiču iz teorija nemačkog muzikologa Huga Rimana (Hugo Riemann), prema kome trozvuke treba percipirati kroz tonalne funkcije i njihov odnos prema tonici. Nemački teoretičar je smatrao da akordski sistem proističe iz transpozicija istog tipa kvintakorda, te njegove inverzije ili dualizma – u smislu transformacija durskog u molski kvintakord ili obratno – a ne, kako je do tada bilo uvreženo, shodno konvencionalnom harmonskom vođenju glasova. Nadovezujući se na to, sledbenici neorimanovskih teorija ističu značaj intervalskih transformacija (uz uvažavanje enharmonske notacije).
NRT prepoznaje tri osnovne operacije zasnovane na promeni jednog tona kvintakorda:
- P (skraćeno od engleskog Parallel) – u durskom trozvuku se terca snižava za polustepen ili se u molskom povišava za isti interval. Napomena: parallel u engleskom jeziku podrazumeva istoimeni akord suprotnog roda.
- R (skraćeno od engleskog Relative, u srpskom ovo podrazumeva paralelne akorde) – u durskom akordu se kvinta pomera za ceo stepen naviše, a u molskom se osnovni ton spušta za isti interval naniže.
- L (skraćeno od Leading-Tone Exchange, zamena osnovnog tona) – u durskom akordu se osnovni ton spušta za polustepen naniže, a u molskom kvinta za isti interval naviše.
Primer 1
Notni prikaz neorimanovskih osnovnih operacija u odnosu na tonični akord C dura
Kombinacijom osnovnih, nastaju tzv. izvedene operacije, zasnovane na promeni dva ili sva tri tona:
- N (skraćeno od nemačkog Nebenverwandt, susedno srodstvo) – predstavlja sukcesivnu primenu operacija R, L i P;
- S (skraćeno od engleskog Slide) – donosi sukcesivnu primenu operacija L, P i R;
- H (skraćeno od Hexatonic pole) – donosi sukcesivnu primenu operacija L, P i L.
Primer 2
Notni prikaz neorimanovskih izvedenih operacija u odnosu na tonični akord C dura
Ne postoji standardizovan sistem grafičkog označavanja, mada su u primeni prikazi putem različitih oblika tzv. tonske mreže (nem. Tonnetz).
Primer 3
Prikaz jedne transformacije „R“ pomoću dela tonske mreže (primer realizovan pomoću besplatne alatke „TonnetzViz“ dostupne na internetu)
Pomoću ovih metoda mogu se ustanoviti akordska srodstva koja klasičnom harmonskom analizom nije moguće objasniti. U svom početnom obliku, teorije su bile limitirane samo na durske i molske trozvuke, ali je u novijim izvedbama došlo do njihovog daljeg razvoja i širenja na druge sazvuke. Pak, suštinski, ona u celosti funkcioniše jedino ukoliko se primenjuje u kombinaciji sa redukcionističkim (šenkerijanskim) pristupima, koji – moguće – i leže u osnovi razmišljanja tvoraca ovih metoda.
Literatura:
Cohn, Richard. 2012. Audacious Euphony: Chromaticism and the Triad’s Second Nature. New York: Oxford University Press.
Cohn, Richard. 1998. „Introduction to Neo-Riemannian Theory: A Survey and a Historical Perspective.” Journal of Music Theory 42 (2):167–180.
Cohn, Richard. 1997. „Neo-Riemannian Operations, Parsimonious Trichords, and their Tonnetz Representations.” Journal of Music Theory 41 (1): 1–66.
Gollin, Edward and Alexander Rehding. 2011. Oxford Handbook of Neo-Riemannian Music Theories. New York: Oxford University Press.
Hyer, Brian. 1995. „Reimag(in)ing Riemann.” Journal of Music Theory 39 (2): 101–138.
Lewin, David. 1987. Generalized Musical Intervals and Transformations. New Haven, CT: Yale University Press.
Nikola Komatović