Muzička analiza se u opštem smislu može opisati kao „onaj deo proučavanja muzike koji za svoju polaznu tačku uzima samu muziku, pre nego druge spoljašnje faktore“ (Bent i Pople 2001). Bilo da je u pitanju pisana bilo usmena muzička tradicija, muzička analiza teži da odgovori na pitanje kako muzika funkcioniše. Saglasno tome, ona se ne iscrpljuje u raščlanjavanju (grč. ἀνα – raz, λύω – rešiti) muzičke strukture na manje jedinice, već obuhvata i obrnutu, sintetičku operaciju i odgovor na pitanja: koji odnosi vladaju među uočenim jedinicama i koja je funkcija tih jedinica u celini iz koje su izolovane.
Premda najraniji sačuvani tragovi analitičkog pisma datiraju iz antičkog doba (Pseudo-Plutarh: De musica), prvi dosledni analitički pristupi muzici razvijani su u okviru dveju poznijih muzičko-teorijskih tradicija: proučavanja modalnog sistema u srednjem veku i teorije muzičke retorike od kraja 15. veka. Prvo poznato određenje i primer analize jedne muzičke kompozicije dati su u napisu Musica poetica (1606) Joakima Burmajstera (Joachim Burmeister). U smislu u kojem se razume danas, muzička analiza se izgrađuje od ranog 18. veka, u susticaju novoustanovljene discipline (muzičke) estetike, koncepta muzičkog dela, formiranja kanona, transformacije funkcije u okviru muzičke teorije i pedagogije, i transformacija u kompozicionoj praksi (upor.: Samson 2001, 39). Njeno profilisanje kao samostalne akademske discipline odigralo se u drugoj polovini 20. veka.
Iako u idealizovanom smislu muzička analiza “obećava” direktan pristup muzičkom fenomenu, ona uvek računa sa istorijskim uslovnostima kako muzike kao svog objekta, tako i sebe same. Stoga su, s jedne strane, u analitičkom postupku od značaja relacije muzičke analize prema kompozicionoj teoriji, estetici, muzičkoj istoriji i kriticizmu. S druge strane, sama muzička analiza podrazumeva određeni kategorijalni aparat i operiše u okviru datog muzičko-teorijskog sistema. Posledično, “analitičke ‘činjeniceʼ nemaju nezavisno niti objektivno postojanje”, a sama muzička analiza ima interpretativni karakter (Samson 2001, 45).
Literatura:
Bent, Ian D., and Anthony Pople. 2001. “Analysis.” Grove Music Online. 2001; Pristupljeno 19. 1. 2022.
Gruber, Gerold W. 1994. “Analyse.” In Die Musik in Geschichte und Gegenwart. Allgemeine Enzyklopädie der Musik. Der Sachteil, Bd. 1, edited by Ludwig Finscher, 577–591. Kassel and Stuttgart: Bärenreiter and J. B. Metzler.
Samson, Jim. 2001. “Analysis in Context.” In Rethinking Music, edited by Nicholas Cook and Mart Everist, 35–54. New York, Oxford Universtiy Press.
Stefanija, Leon. 2008. Metode analize glazbe: povijesno-teorijski ocrt. Preveo Mario Kopić. Zagreb: Hrvatsko muzikološko društvo.
Willson, Rachel Beckles. 2009. “Music Theory and Analysis.” In An Introduction to Music Studies, edited by J. P. E. Harper-Scott and Jim Samson, 25‒42. Cambridge, New York: Cambridge University Press.
Ivana Ilić