Pojmovnik muzičke teorije

Naslov: Pojmovnik teorije glasbe/Pojmovnik muzičke teorije |

ISSN 1855-9166 |

Izdavači: Filozofska fakulteta, Oddelek za muzikologijo || Oddelek za glasbeno pedagogiko in Oddelek za kompozicijo in teorijo glasbe Akademije za glasbo || ZRC SAZU (Znanstvenoraziskovalni center Slovenske akademije znanosti in umetnosti) || FRI (Fakulteta za računalništvo in informatiko, Laboratorij za računalniško grafiko in multimedije) || SDMT (Srpsko društvo za muzičku teoriju) ||

Pojmovnik je u prvobitnom obliku nastao u okviru projekta Računalniško poučevanje teorije glasbe – rukovodilac i tehnička podrška dr Leon Stefanija (leon.stefanija@ff.uni-lj.si) i dr Nico Schüler (nico.schuler@txstate.edu). Finansiran je kao deo permanentnog (celoživotnog) učenja u Ministarstvu prosvete, nauke i sporta Republike Slovenije u saradnji sa Evropskim socijalnim fondom. Od 2016. godine kreiran je širi urednički tim. Od 2021. godine Pojmovnik muzičke teorije na srpskom jeziku uređuje Srpsko društvo za muzičku teoriju.

Autorstvo je navedeno na svakoj jedinici zasebno i dostupno je pod licencom Creative Commons Attribution-Noncommercial-No Derivative Works 3.0 Unported (Slovenija: http://creativecommons.si). Svi objavljeni skenirani radovi imaju dozvolu vlasnika autorskih prava.  

Pravila objavljivanja i uređivačka politika

Pojmovnik muzičke teorije (PMT) održavaju urednici i urednički odbor.

Urednici: Dušan Bavdek (dusan.bavdek@ag.uni-lj.si) || dr Zoran Božanić (zbozanic@gmail.com) || dr Matija Marolt (matija.marolt@fri.uni-lj.si) || dr Branka Rotar Pance (branka.rotar-pance@ag.uni-lj.si) || dr Nico Schüler (nico.schuler@txstate.edu) || dr Leon Stefanija (leon.stefanija@ff.uni-lj.si) || dr Peter Šavli (petersavli@yahoo.com) || dr Špela Vintar (spela.vintar@ff.uni-lj.si) || dr Katarina Zadnik (katarina.zadnik@ag.uni-lj.si) ||

Urednički odbor: Vitja Avsec (KGBL) || David Beovič (GŠ CE) || dr  Senka Belić (FMU Beograd; SDMT) || Alenka Bervar (KGB MB) || Dimitrij Beuermann (ZŠRS) || Katarina Bogunović-Hočevar (FF UL) || Matej Bonin (AG UL) || dr Nataša Crnjanski (Akademija umetnosti u Novom Sadu; SDMT) || Nenad Firšt (GMS) || akademik dr Nikša Gligo (MA Zagreb) || Katja Iršič Virant (Mladinska knjiga) || dr  Sanja Kiš Žuvela (MA Zagreb) || Robert Kamplet (KGBM) || dr  Nikola Komatović (SDMT) || Marko Mihevc (AG UL) || Andrej Misson (AG UL) || Tihomir Petrović (HDGT) || Črt Sojar Voglar (KGBL) || Urška Šramel Vulčina (GŠFKK) || Urška Pompe (AG UL) || Katarina Pustinek Rakar (KGBL) || Uroš Rojko (AG UL) || dr Larisa Vrhunc (FF UL) || dr Danijela Zdravić-Mihailović (Fakultet umetnosti, Niš; SDMT) ||

Pravila rada urednika i uredništva

Urednike biraju postojeći urednici na predlog nekog od urednika ili uredničkog odbora.

O novim urednicima i smenama urednika se dogovaraju postojeći urednici i o tome odlučuju prostom većinom.

Urednik u ostavci predlaže svog naslednika. U slučaju da urednik koji daje ostavku ne predloži novog urednika, urednika predlažu drugi urednici najkasnije tri meseca nakon ostavke.

Uredništvo imenuju urednici na predlog urednika, člana uredništva ili ustanove u kojoj su urednici zaposleni.

O promeni člana uredništva dogovaraju se postojeći urednici i odlučuje se prostom većinom.

Član uredništva u ostavci predlaže svog naslednika. U nedostatku novih predloga za člana uredništva koji daje ostavku, urednici predlažu novog člana najkasnije tri meseca nakon ostavke.

Učestalost izlaženja

Pojmovnik muzičke teorije izlazi prema mogućnostima i potrebama.

Politika otvorenog pristupa

Svi primerci e-publikacije su dostupni besplatno. Time težimo da sva istraživačka dostignuća učinimo dostupnim što širem krugu ljudi, podržavajući na taj način globalnu razmenu istraživačkih dostignuća.

Autoru se ne naplaćuju troškovi objavljivanja članka u e-publikaciji, niti mu se plaća njegov rad.

Finansijska konstrukcija

Finansijski je ovaj pojmovnik zamišljen kao projekat u kome svaki urednik samostalno brine o realizaciji određenog potprojekta. I urednici i uredništvo rade na etičkoj osnovi, besplatno i za dobrobit područja muzičke teorije.

Usmerenje i područje

Pojmovnik muzičke teorije je veb-sajt namenjen teoriji muzike. Oblast koja se u savremenoj muzičkoj kulturi pozicionira kao nužno zlo muzičkog obrazovanja, tek je u poslednjih nekoliko vekova postala poligon za različite pedagoške discipline: kod nas, pre svega, za solfeđo i osnove muzičkog dela.

Teorija muzike je tek u 19. veku postavljena kao celovit sistem zahvaljujući morfologiji Adolfa Bernharda Marxa koji je ujedinio posebne poddiscipline: kontrapunkt, harmoniju, melodiku, ritmiku i metriku. U to vreme je muzička teorija bila kompoziciona doktrina, doktrina stvaranja muzike, odnosno muzičke poetike. Danas je ostao samo tehnički deo ovog poimanja teorije kao podrške kreativnosti: muzička teorija se smatra alatom za razumevanje i davanje osnova muzičkog dela.

Ali muzička teorija je mnogo širi pojam. Obuhvata sva tri dela lanca komunikacije: polje stvaranja kao i područja percepcije i reprodukcije muzike. Odnosi između njih nikako nisu toliko samorazumljivi kao što se na prvi pogled može činiti. Baš kao što je morfologija značila povezivanje različitih teorijskih poddisciplina, prošli vek je u prvi plan stavio brojne autorske teorije i gotovo zamaglio prvobitno značenje teorije: izraz theoria (θεωρία) preveden je na latinski kao kontemplacija: opažanje, posmatranje, razmišljanje, rasuđivanje o nečemu. Teoretičar je bio izaslanik koji je sa prorocima „gledao“ u sudbinu zemlje – theoros (θεωρός) je gledalac, sastoji se od thea (θέα), pogled i horan (ὁρᾶν), videti.

U ovoj humanističkoj tradiciji teoriju muzike shvatamo kao sposobnost posmatranja muzike, ali i kao veštinu, znanje, nauku. Teorija muzike je humanističko, svestrano obrazovanje i negovanje plemenitosti duha pri spoznavanju različitih žanrova i stilova muzike. Jedno ne može postojati bez drugog. Dizajn PMT je trodelni: u prvom bloku sadržaja – OSNOVE biće objavljene osnove muzičke teorije. U drugom bloku sadržaja – PEDAGOŠKI DOPRINOSI nalaziće se praktični materijali, posebno domaćih stručnjaka, koji će širiti različite poglede na odabranu temu. Treći blok sadržaja – LEKSIKA nudiće reference za detaljnije znanje iz oblasti muzičke teorije.

PMT će posebnu pažnju posvetiti nacionalnoj muzičko-teorijskoj misli i razvoju stručne muzičke (teorijske) terminologije.

Proces recenzije

Svi članci u e-publikaciji su recenzirani. Proces recenziranja traje najviše 60 dana. Potrebne su dve kritike u skladu sa postupkom Naučne izdavačke kuće Filozofskog fakulteta, odnosno partnerske institucije u okviru koje se prilog izdaje.

Izjava o poštovanju izdavačkih, akademskih i etičkih standarda

Objava u PMT predstavlja važan doprinos razvoju koherentne i ugledne mreže znanja u oblasti istraživanja teorije muzike. Sama publikacija direktno odražava kvalitet rada autora i institucija koje stoje iza njih i podržavaju ih. Zbog toga je potreban sporazum o standardima očekivanog etičkog ponašanja za sve koji su uključeni u proces objavljivanja: autore, urednike (sa uredništvom), recenzente i izdavača.

Naučna izdavačka kuća Filozofskog fakulteta Univerziteta u Ljubljani, Izdavačka kuća Akademije muzike, Izdavačka kuća ZRC SAZU (Znanstvenoraziskovalni center Slovenske akademije znanosti in umetnosti), Izdavačka kuća FRI (Fakulteta za računalništvo in informatiko Univerze v Ljubljani) i Izdavačka kuća SDMT (Srpskog društva za muzičku teoriju), kao izdavači, sa velikom ozbiljnošću i odgovornošću nadziru sve faze objavljivanja u skladu sa svojim etičkim i drugim dužnostima. Urednici osiguravaju da oglašavanje, ponovljeno štampanje i ostali komercijalni prihodi nemaju uticaja na uredničke odluke. Pored toga, urednici i uredništvo e-publikacije pomažu u komunikaciji sa drugim izdavačima tamo gde je to korisno i potrebno.

Naša Izjava o etičnosti publikacija zasnovana je na COPE (Committee on publication ethics) smernicama najbolje prakse za urednike časopisa i trenutnim politikama kompanije Elsevier.

Dužnosti autora

Standardi izveštavanja: Autori originalnih istraživanja moraju pružiti detaljan izveštaj o svom radu i objektivnu diskusiju o njegovom značaju. Podaci na kojima je istraživački rad zasnovan i predstavljen u radu moraju biti tačni i precizni. Članak treba da sadrži dovoljno detalja i referenci kako bi ih mogli citirati drugi autori. Lažne ili svesno krivotvorene izjave smatraju se neetičkim ponašanjem i nisu prihvatljivi.

Pristup istraživačkim podacima i njihovo čuvanje: U procesu pregleda članka, urednik može zatražiti od autora da ukaže na izvore podataka i da ove podatke, ako je moguće, učini šire dostupnim javnosti. U svakom slučaju, autori moraju neko vreme nakon objavljivanja čuvati podatke koji se koriste za istraživački rad.

Originalnost i plagijarizam: Autori moraju biti sigurni da su napisali u potpunosti originalan rad i da su, ukoliko su koristili rad i/ili reči drugih, te izvore pravilno navodili ili citirali. Plagijarizam ima mnogo vidova, od toga da se članak drugog autora prikazuje kao svoj, do toga da se prepisuju ili parafraziraju duži delovi članka drugog autora (bez citiranja) ili prisvajaju rezultati istraživanja koje su sproveli drugi. U svim svojim oblicima plagijarizam predstavlja neetično ponašanje u izdavaštvu i nije prihvatljivo.

Višestruko, ponovljeno i istovremeno objavljivanje: Generalno, autor ne bi trebalo da objavljuje tekstove koji opisuju jedno te isto istraživanje u više e-publikacija ili u primarnoj publikaciji. Podnošenje istog rukopisa redakcijama dva ili više izdavača istovremeno smatra se neetičnim ponašanjem u objavljivanju i nije prihvatljivo. Autor ne može predati za objavljivanje tekst koji je već objavljen u nekom drugom obliku. Objavljivanje određenih vrsta priloga (npr. Prevodi) u više publikacija ponekad je opravdano ukoliko za to postoje dobri razlozi. Autori i urednici PMT moraju se saglasiti sa takvim ponovnim objavljivanjem. Informacije i interpretacije date u takvoj ponovoj objavi moraju biti iste kao u prvoj publikaciji, a u slučaju ponovne objave prva publikacija mora biti adekvatno navedena.

Navođenje izvora: Autor mora uvek na odgovarajući način da citira radove drugih pisaca. Autor treba da navede sve publikacije koje su uticale na njegov rad. Ne sme da koristi ili navodi privatno dobijene informacije, na primer u razgovoru, prepisci ili razgovoru sa trećim stranama, bez izričitog pismenog odobrenja izvora. Ne sme da koristi informacije dobijene tokom poverljivog rada, na primer prilikom pregleda rukopisa ili prijava za razne pozive, bez izričitog pismenog odobrenja autora dela dostavljenog na taj način.

Autorstvo članka: Autorstvo je ograničeno na one saradnike koji su dali značajan doprinos koncepciji, oblikovanju, izvođenju ili interpretaciji teksta o kojem je reč. Svi koji su dali značajan doprinos članku treba da budu navedeni kao koautori. Ako su i drugi autori doprineli istraživačkom projektu u određenim važnim aspektima, autor mora da im zahvali ili da ih navede kao saradnike koji su dali svoj doprinos članku. Autor koji članak predaje na objavljivanje ili sarađuje u najvećoj meri sa uredništvom, mora osigurati da su svi relevantni autori navedeni u članku i da su svi koautori videli i odobrili konačnu verziju članka i saglasili se da će ga poslati na objavljivanje.

Rizik za ljude: Ako rad uključuje istraživanje sa ljudima odnosno ljudskim subjektima, autor mora obezbediti (osigurati), da priloženi rukopis koji je predat za objavljivanje sadrži izjavu da su svi postupci sprovedeni u skladu sa važećim zakonima i institucionalnim smernicama i da su ih odobrili odgovarajući (nadležni) organi. Rukopis mora sadržati izjavu, da su dobijene sve potrebne dozvole i saglasnost ljudi koji su bili uključeni u istraživanje. Uvek je neophodno poštovati privatnost ljudi i omogućiti zaštitu njihovih ličnih podataka.

Otkrivanje i sukob interesa: Svi autori moraju u svom rukopisu otkriti mogući finansijski ili drugi sukob interesa koji bi mogao da utiče na rezultate ili tumačenje njihovog rukopisa. Svi izvori finansijske podrške projekta moraju biti jasno navedeni. 

Značajne greške u objavljenim delima: Ako autor okrije značajnu grešku ili netačnost u sopstvenom objavljenom delu, njegova je dužnost da o tome odmah obavesti urednike e-publikacije ili izdavača i sarađuje sa urednikom pri povlačenju, odnosno ispravci članka. Ako urednik ili izdavač sazna od treće osobe, da objavljeno delo sadrži značajnu grešku, autor je dužan da diskusiju povuče, popravi ili uredniku priloži dokaze o ispravnosti originalnog članka.

Dužnosti urednika i uredničkog odbora

Odluka o objavljivanju: Urednik svake jedinice PMT je odgovoran za odluku o tome koji su od prispelih priloga adekvatni za objavljivanje. Urednik sledi smernice uređivačke politike i ograničen je trenutno važećim zakonskim propisima koji se odnose na javnu klevetu, kršenje autorskih prava i plagijarizam. Urednik prilikom donošenja odluka može da se konsultuje sa uredništvom ili recenzentima.

Načelo pravičnosti: Urednik procenjuje prikladnost intelektualnog sadržaja rukopisa bez obzira na rasu, pol, seksualnu orijentaciju, versko uverenje, etičko poreklo, državljanstvo ili političko uverenje autora.

Načelo poverljivosti: Urednik i članovi uredništva ne smeju otkrivati informacije o dostavljenom rukopisu nikome osim relevantnom autoru, recenzentima i potencijalnim recenzentima, ostalim uredničkim savetnicima i po potrebi izdavaču.

Otkrivanje i sukob interesa: Bez izričitog odobrenja autora, urednik u svrhu sopstvenog istraživačkog rada ne sme da koristi neobjavljene podatke koji se nalaze u dostavljenom rukopisu. Ako je moguće, urednik bi trebalo da se uzdrži od ocene rukopisa ukoliko je njegov rad u sukobu interesa, bilo zbog konkurencije, saradnje ili drugih odnosa i veza sa bilo kojim od autora, bilo zbog kompanija i institucija povezanih sa člankom. U takvim slučajevima, odluku o ocenjivanju i objavljivanju članka donosi uredništvo.

Učešće i saradnja u istraživanju: Ako se u predloženom rukopisu ili objavljenom članku) pojave etičke pritužbe, urednik, zajedno sa izdavačem, mora adekvatno da odgovori na njih. Takav odgovor obično uključuje promišljenu procenu valjanosti etičkih pritužbi ili zahteva i kontaktiranje autora rukopisa ili članka, a možda čak i kontaktiranje relevantnih institucija i istraživačkih tela. Ako je pritužba utemeljena, urednik mora da obezbedi da se rukopis ili članak popravi ili povuče, a odgovarajuća izjava ili saopštenje o tome objavi na odgovarajućem mestu. Urednik mora uzeti u obzir svaki prijavljeni akt neetičnog ponašanja prilikom objavljivanja, čak i onda kada je otkriven nekoliko godina nakon objavljivanja.

Dužnosti recenzenta

Doprinos uredničkim odlukama: Stručna ocena recenzenta pomaže uredniku u donošenju uređivačkih odluka i može pomoći autoru da poboljša članak, komunicirajući s autorom preko urednika.

Odazivanje: Svaki odabrani recenzent koji se ne oseća dovoljno kvalifikovanim da pregleda istraživanje priloženo u rukopisu, ili koji zna da neće moći da završi pregled u roku, mora o tome da obavesti urednika i da odustane od recenzije.

Načelo poverljivosti: Recenzenti moraju tretirati sve rukopise pristigle na pregled kao poverljive dokumente. Ne smeju ih pokazivati drugima ili razgovarati o njima sa drugima.

Standardi objektivnosti: Recenziranje rukopisa mora biti objektivno. Lična kritika autora nije primerena. Recenzenti moraju svoje stavove izneti jasno i argumentovano.

Citiranje: Recenzenti treba da identifikuju relevantna objavljena dela koja autori nisu citirali. Svaka izjava koja je zapažanje, zaključivanje ili dokaz prethodno rečenog, mora biti potkrepljena odgovarajućim citatima. Recenzent mora upozoriti urednika na bilo koje sličnosti ili suštinsko preklapanje u objavljivanju dostavljenog rukopisa sa bilo kojim drugim člankom kojeg lično poznaje.

Otkrivanje informacija i sukob interesa: Recenzent mora imati zaštićene informacije ili ideje, za koje sazna tokom recenziranja, čuvati ih u tajnosti i ne sme ih koristiti za ličnu korist ili za sopstveno istraživanje bez izričitog odobrenja autora. Ako je moguće, recenzenti bi trebalo da se uzdrže recenziranja rukopisa u slučaju sukoba interesa, koji proizlazi iz konkurentskog odnosa, saradničkog odnosa ili drugog odnosa sa bilo kojim autorom, organizacijom ili institucijom, koji su povezani sa člankom.